کد مطلب:47193 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » قرآن

تنبيه از نظر قرآن چگونه است؟

يكي از مباحث مورد اختلاف در نظام تعليم و تربيت دنياي معاصر، مسألة تنبيه است كه نظريات افراطي و تفريطي دربارة آن مطرح شده است. عدهاي به طور كلي با تنبيه موافق نيستند; در مقابل عدهاي تنبيه را لازمة رشد و بالندگي و ضامن بقاي نظام اجتماعيميدانند و بر وجود آن پاي ميفشرند. در اين بين، اسلام در سيستم تربيتي خود، راهي ميانه و معتدل را ارائه داده است. اسلام اصل تنبيه را به عنوان آخرين روش تربيتي، پذيرفته است.

وجود جهنم و عذاب اخروي مجرمان، در آيات قرآني، دليل روشني بر قبول اصل تنبيه از سوي اسلام است. همين طور وقتي قرآن ميفرمايد: ما قوم عاد و قوم سبأ و قوم ثمود را عذاب كرديم و... و اين كه اسلام جنگ با كفار را مطرح ميكند، بيانگر اين است كه تنبيه را به صورت يك اصل براي پشتوانة امنيت، آسايش و آزادي پذيرفته است.(ر.ك: فجر، 6 و 13 و...)

قرآن در آيه قصاص ميفرمايد: وَ لَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَوَةٌ يَـََّأُوْلِي الاْ ئَلْبَـَبِ; (بقره، 179) اي صاحبان فكر و انديشه، در قصاص براي شما حيات و زندگاني است. اين آيه شريف، حيات و استمرار زندگي را در پرتو اجراي حدّ مجرم و كيفر او كه قصاص است، ميداند و ميفرمايد: اگر در جامعه، مجرم و جاني قصاص شوند، زندگاني براي مردم تضمين شده است و گر نه امنيت و آسايش از جامعه رخت بر ميبندد.(ر.ك: مائده، 30 و نور، 2 و...)

اسلام در بسياري از گناهان و اعمالي كه حرمت اجتماع را ميشكند حد تعيين نموده است مثلاً ميفرمايد: الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِي فَاجْلِدُواْ كُلَّ وَ َحِدٍ مِّنْهُمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ وَ لاَتَأْخُذْكُم بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ;(نور،2) زن زناكار و مرد زناكار را هر كدام صد ضربه شلاق بزنيد، و در حدود الهي رأفت و دلسوزي نداشته باشيد.

لذا حدود الهي به منظور تأمين امنيت و حفظ شعور اخلاقي و اعتقادي جامعه نسبت به حرمت شكنان وضع شده است.

البته اسلام، با پذيرش اصل تنبيه، آن را متناسب با مجرم و نوع جرم، به صورت منطقي و تعديل شده، تعريف كرده است; براي مثال، اسلام به تكليف در كنار مطرح ساختن تنبيه، اهميت ويژهاي داده و بسياري از تنبيهها را از كودكان و كساني كه به سن بلوغ نرسيدهاند، برداشته است.

يادآور ميشويم كه در بسياري موارد، در زندگي اجتماعي، قبل از تنبيه بدني، تنبيه اخلاقي مطرح است چرا كه تنبيه بدني آخرين راه و روش تربيتي است. در تنبيه اخلاقي مراحلي وجود دارد كه به صورت مختصر و فشرده، عبارت است از: تذكر غير مستقيم، تذكر و نصيحت، ملامت و سرزنش، محروم نمودن قهر كردن، اخطار و... .

قرآن در كنار مطرح ساختن تنبيه، اصلهاي مهم اخلاقي ديگري را كه در صورت اجراي صحيح، ضرورت و زمينة تنبيه را از بين ميبرد، بيان داشته و بر آنها تأكيد كرده است. اصلهايي چون عفو، گذشت، صبر، بردباري، فروخوردن خشم، احسان، محبت و... مانند آيه 134 آلعمران (براي آگاهي بيشتر دربارة تنبيه و نظر اسلام دربارة آن رجوع كنيد به: اسلام و تعليم و تربيت، آيتالله ابراهيم اميني، ج 2، ص 141 - 177، انتشارات انجمن اوليأ و مربيان / مباني فقهي و حقوقي جرائم و تأديب كودك، منصور فرقاني، فصل دوم، انتشارات سازمان انجمن اوليأ و مربيان. )